30. ROCZNICA ŚMIERCI ALINY CENTKIEWICZ
Alina Centkiewicz polska pisarka, podróżniczka i prawniczka, a także autorka i współautorka wielu książek poświęconych dziejom podboju obu biegunów, reportaży i książek przygodowych dla dzieci. Pisarka urodziła się 5 grudnia 1907 r. w miejscowości Hłuszki (dzisiejsza Ukraina). Po ukończeniu szkoły podstawowej w 1918 r., Alina i jej rodzice przenieśli się do Warszawy. Tutaj Alina ukończyła gimnazjum żeńskie (1925 r.), gdzie miała okazję rozwijać swe zainteresowania historią i geografią. W 1925 r. Alina wyjechała w Alpy, gdzie rozpoczęła studia prawnicze we francuskim Grenoble, które ukończyła w 1929 r. Tutaj też, w trakcie jednej z wycieczek w Alpy, poznała swojego przyszłego męża – Czesława Centkiewicza. Po uzyskaniu tytułu magistra, Alina wróciła do Warszawy, gdzie musiała zająć się ciężko chorymi rodzicami. W efekcie niemożliwe było w tamtym czasie wykonywanie przez nią zawodu. Aby pomóc rodzicom, ukończyła kurs bibliotekarski i rozpoczęła pracę jako kierownik biblioteki w Państwowym Banku Rolnym w Warszawie. Po powstaniu warszawskim została wywieziona do niemieckiego obozu koncentracyjnego w Ravensbrück (później była też więziona w Stuttgarcie). Po powrocie do kraju w 1946 r., Alina odszukała swego męża i razem z nim osiedliła się w Jeleniej Górze. Ze względu na słabe, wątłe zdrowie Alina nie mogła podjąć pracy zawodowej. Mimo to za okres zatrudnienia w Państwowym Banku Rolnym (pracowała tu jako urzędniczka) przyznano jej emeryturę. W Jeleniej Górze zajmowała się jednak nie tylko prowadzeniem domu, ale również działalnością społeczną. Ponadto starała się pomóc mężowi i dlatego zaczęła redagować, a potem nawet współtworzyć kolejne jego książki. Alina Centkiewicz z powodzeniem potrafiła połączyć działalność pisarską z aktywnością społeczną, czego dowodził chociażby fakt, że w 1948 r. została członkiem jeleniogórskiego Oddziału Związku Zawodowego Literatów Polskich. Uczestniczyła też w Pierwszym Zjeździe Pisarzy Ziem Sudeckich. Była też wiceprzewodniczącą Ligi Kobiet oraz członkiem Towarzystwa Przyjaciół Dzieci. Po powrocie do Warszawy Centkiewiczowie zamieszkali na Saskiej Kępie, gdzie powstawały kolejne ich książki, głównie na temat ukochanej Arktyki. Nadal przy tym udawali się na podbiegunowe wyprawy – w 1958 r. Alina Centkiewicz jako pierwsza Polka, a szósta kobieta na świecie stanęła na Antarktydzie. W tamtym okresie ich życie wypełnione było licznymi podróżami i badaniem nieznanych terenów, a także odkrywaniem różnorodności świata, co najpełniejszy wyraz znajdowało w szeregu publikacji (powieści, opowiadania, reportaże i artykuły), jakie wówczas tworzyli. Dopełnieniem ich twórczości były liczne konsultacje i spotkania z czytelnikami. Za działalność społeczną i wybitną twórczość literacką Alina Centkiewicz była wielokrotnie nagradzana. Wśród tych wyróżnień warto wymienić m. in.: nagrodę literacką Prezesa Rady Ministrów (1955 r.), nagrodę marynistyczną im. M. Zaruskiego (1963 r.) czy nagrodę „Orle Pióro” wydawnictwa „Nasza Księgarnia”. Wspólnie z mężem otrzymali też nagrodę I stopnia od ministra Kultury i Sztuki „za całokształt twórczości literackiej, podróżniczej oraz dla młodzieży” (1969 r.). Alina Centkiewicz zmarła 11 marca 1993 r. Wraz z mężem została pochowana na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie.
Twórczość:
- Odarpi syn Egigwy (1949)
- Czeluskin (1948)
- Wyspa mgieł i wichrów (1947)
- Anaruk, chłopiec z Grenlandii (1946)
- Biała foka (1947)
- Wśród lodów północy (1948)
- Zdobywcy bieguna północnego (1950).
Alina Centkiewicz jako działaczka społeczna zasłużyła się również w walce z analfabetyzmem, za co została też oficjalnie nagrodzona.
Duet pisarski Aliny i Czesława Centkiewiczów odniósł liczne sukcesy i był bardzo popularny w literaturze polskiej powojennego pięćdziesięciolecia. Łącznie ich dorobek literacki liczył ponad 30 utworów, spośród których większość miała od kilku do kilkunastu wydań w kraju. Wiele z tych pozycji doczekało się też przekładów na języki obce (m.in.: angielski, białoruski, bułgarski, czeski, niemiecki, rosyjski, norweski, rumuński).
W 1980 r. zrealizowano nawet dwa filmy dokumentalne poświęcone tej barwnej parze:
- „Alina i Czesław Centkiewicz” (reż. Jadwiga Zajicek)
- „Jak tam jest” (reż. Andrzej Bednarek).
Utwory dla dzieci wydane samodzielnie prze Alinę Centkiewicz to m. in.:
- Radiostacja zamilkła
- Niezwykła podróż
- Mufti, osiołek Laili
W roku 2023 przypada:
116. rocznica urodzin oraz 30. rocznica śmierci autorki.
